اوراق تبعی چیست؟

شما در حال مطالعه مقاله ۳۸ از ۳۸ در این سرفصل آموزش رایگان هستید.

آموزش بورس یکی از نیازهای اصلی کاربران برای سرمایه گذاری در این بازار جذاب است. در این مقاله سعی داریم تا با معرفی و تشریح اوراق تبعی یکی دیگر از آموزش های مهم مربوط به این بازار را با مشا در میان بگذاریم. البته کمتر در دوره بورس به این مسائل پرداخته می شود. از این رو مطالعه این مقاله می تواند یک نکته مثبت برای روش سرمایه گذاری شما باشد.

این روزها با نزولی شدن پیوسته بازار بورس، بسیاری سرمایه خود را از این بازار خارج کرده و به دنبال سرمایه گذاری های دیگری رفته اند. بسیاری نیز در صف های طولانی فروش گیر افتاده اند و هر روز ذره ذره ارزش سرمایه آن ها کمتر می شود. مسئولان بازار سرمایه با مشاهده وضعیت ریزشی سهام و اعتراض مردم در پی راهکاری، اوراق فروش تبعی را به فعالان و شرکت های بورسی معرفی کردند. آیا می دانید اوراق فروش تبعی چیست و چه کاربردی می تواند برای شما داشته باشد؟

اوراق فروش تبعی به عنوان بیمه سهامداران خرد عمل کرده و تا حدودی می تواند نگرانی آن ها از بابت از دست رفتن سرمایه و ارزش سهام شان برطرف کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق تبعی، سهام خود را بیمه کرده و ریسک سرمایه گذاری خود را به حداقل می رساند. در ادامه با ما همراه باشید تا آگاهی کاملی درباره اوراق فروش تبعی به دست آورید.

اوراق فروش تبعی چیست؟

همانطور که در بالا اشاره کردیم، اوراق فروش تبعی راهکاری از سوی مسئولین سازمان بورس برای کاهش ریسک سرمایه گذاری افراد مختلف در شرایط ریزشی بورس است. این اوراق توسط سهامدار عمده شرکت ها منتشر می شود.

با ریزشی شدن بورس و نوسانات شدید آن، افراد حقیقی یا حقوقی تمایلی به سهامداری نداشته و سهام شرکت ها بدون خریدار باقی می مانند. در این شرایط شرکت ها می توانند برای حفظ ارزش سهام خود و همچنین حمایت از سهامدارانشان اقدام به انتشار این اوراق یا اوراق اختیار فروش نمایند.

در واقع شرکت ها با توجه به پتانسیل سهم می توانند دست به انتشار این اوراق بگیرد و به خریداران تضمین می دهد که در تاریخ اعمال، قیمت سهم از قیمت اعمال کمتر نباشد؛ در غیر این صورت شرکت سهام فردی که اوراق تبعی را خریداری کرده است، به قیمت اعمال از وی خریداری کرده و بدین صورت ضرر فرد را جبران می نماید.

برای توضیح بیشتر اجازه دهید ابتدا با چند فاکتور که در این اوراق مهم هستند، آشنا شویم:

تاریخ اعمال: تاریخ سررسید اوراق تبعی که توسط شرکت از قبل مشخص می شود.
قیمت اعمال: قیمتی که شرکت تضمین می نماید که سهم در تاریخ اعمال برابر یا بالاتر از آن باشد.
سهام پایه: سهام اصلی که شرکت توسط اوراق تبعی بیمه می نماید.
دوره معاملاتی: فاصله اولین روز معاملاتی اوراق تا روز اعمال دوره معاملاتی این اوراق است.
سقف خرید: حداکثر تعداد اوراقی که هر شخص حقیقی یا حقوقی می تواند خریداری کند.
حجم عرضه: تعداد اوراق قابل عرضه از طرف شرکت در طی دوره معاملاتی حجم کل عرضه است.
حجم عرضه روزانه: حداقل تعداد اوراقی که هر روز عرضه خواهد شد.
قیمت عرضه اوراق: قیمتی که شرکت عرضه کننده اوراق برای خرید آن قرار داده است.

حال با مثالی شما را با بیشتر با مبحث اوراق تبعی آشنا می کنیم.

تصور کنید شما تعداد ۱۰۰۰ سهم از یک شرکت را در قیمت ۳۵۶۰ ریال در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۹ خریداری کرده اید. این شرکت با انتشار اوراق تبعی به شما این اطمینان را می دهد که تا تاریخ ۲۶ بهمن ۱۴۰۰ قیمت هر سهم آن حداقل به ۴۴۵۰ ریال برسد. بنابراین شما می توانید برای اطمینان از سود خود در این یک سال، به تعداد سهام خود، اوراق تبعی خریداری کرده و در تاریخ سررسید یا همان تاریخ اعمال، در صورتی که قیمت هر سهم پایه شما کمتر از ۴۴۵۰ ریال بود، با فروش سهام خود به شرکت، به میزان ۴۴۵۰ ریال بابت هر سهم خود دریافت کنید.

حال تصور کنید ۲۶ بهمن ۱۴۰۰ فرا رسیده است و قیمت سهم می تواند سه حالت داشته باشد:

قیمت سهم پایه بالاتر از ۴۴۵۰ ریال باشد. در این حالت قطعا شما تمایل دارید که اوراق تبعی را نادیده گرفته و به جای دریافت سود کمتر، سهام خود را با قیمت بیشتر و در بازار بورس به فروش رسانید.
قیمت سهم برابر با ۴۴۵۰ ریال باشد. در این صورت برای شما فرقی نخواهد کرد که در بازار بورس و شخصا سهام خود را به فروش رسانید یا آن را توسط اوراق اختیار فروش خود به شرکت ارجاع داده و پول سهام خود را دریافت کنید اما در این حالت مشکلی که ممکن است با آن روبرو شوید، صف فروش سنگین سهام چه توسط افرادی که اوراق اختیار فروش دارند و چه دیگر سهامداران که از تاریخ اعمال باخبر هستند.
قیمت سهم کمتر از ۴۴۵۰ ریال باشد. در این صورت شما می توانید از گزینه اعمال اوراق تبعی در کارگزاری در زمان مشخص اعلام شده استفاده کرده و با فروش سهام پایه به شرکت، ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهید.

نمونه اوراق تبعی منتشر شده

در تصویر بالا می توانید یک نمونه اوراق اختیار فروش تبعی مربوط به شرکت پتروشیمی پارس را مشاهده کنید.

همانطور که می بینید تمام موارد در این اطلاعیه نشان داده شده است. این اوراق که مربوط به شرکت پتروشیمی پارس هستند، با نماد هپارس عرضه شده اند. حداقل حجم عرضه روزانه این اوراق ۱۵۰ هزار و کل حجم ۱۰ میلیون ورقه خواهند بود. سقف خریداری برای هر شخص حقیقی ۱۵ هزار ورقه مشخص شده است و حقوقی ها نیز مجاز به خرید این اوراق تبعی نیستند.

در ادامه قیمت اعمال ۱۷۷۰۱۰ ریال مشخص شده است که این قیمت برای دوره معاملاتی از ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ تا ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ خواهد بود.

طبق بررسی های ما در تاریخ ۵ اردیبهشت (زمان انتشار اطلاعیه این اوراق) قیمت هر سهم پارس ۱۴۴۲۳۰ ریال بوده است. بنابراین این شرکت تضمین می کند که طی یکسال آینده سهام آن ها حداقل ۲۲.۷ % رشد داشته باشد. در غیر این صورت شرکت در تاریخ سررسید سهام شما را به قیمت اعمال خریداری می کند. نکته قابل توجه رشد سهام پارس از تاریخ ۵ اردیبهشت همزمان با انتشار اطلاعیه اوراق تبعی است.

البته باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که مبلغ صرف شده برای خرید اوراق به شما بازگردانده نمی شود. بنابراین این مبلغ باید جزء هزینه های شما به حساب آید. برای خرید اوراق تبعی پتروشیمی پارس، به ازای هر ورق باید ۱ ریال بپردازید. بنابراین اگر ۱۰۰ هزار سهم از پتروشیمی پارس خریده باشید، سود نهایی شما در یک سال آینده بدین صورت محاسبه می شود:

هزینه ای که شما برای خرید ۱۰۰ هزار سهم پتروشیمی پارس به طور مثال در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ پرداخته اید: ۱۴۴۲۳۰۰۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰ * ۱۴۴۲۳۰

(یا به عبارتی ۱۴ میلیارد و ۴۲۳ میلیون ریال)

هزینه ای که شما برای خرید ۱۰۰ هزار اوراق شرکت پارس می پردازید:

۱۰۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰ * ۱ (معادل ۱۰۰ هزار ریال)

مبلغی که شما به ازای سهام خریداری شده در تاریخ سررسید اوراق دریافت می کنید:

۱۷۷۰۱۰۰۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰ * ۱۷۷۰۱۰ (معادل ۱۷ میلیارد و ۷۰۱ میلیون ریال)

سود شما در انتهای یک سال دوره اوراق تبعی، در صورتی که قیمت هر سهم در روز اعمال برابر یا کمتر از قیمت اعمال باشد و شما سهام خود را از طریق اوراق تبعی به شرکت بفروشید:
۳۲۷۷۹۰۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰ – ۱۴۴۲۳۰۰۰۰۰۰ – ۱۷۷۰۱۰۰۰۰۰۰ (معادل ۳ میلیارد و ۲۷۷ میلیون و ۹۰۰ هزار ریال)

اطلاعات بیشتر درباره اوراق تبعی پارس را می توانید در صفحات تکمیلی این اطلاعیه مشاهده کنید.

برخی ابهامات وارده بر اوراق اختیار فروش تبعی

برخی از افراد معتقدند با وجودی که در اکثر سهام قیمت اعمال از قیمت روز سهام بیشتر خواهد بود، ممکن است ناشر اوراق تبعی برای اجتناب از زیان، قیمت سهم را به یکباره تا قیمت اعمال بالا ببرد و پس از سررسید اوراق، سهم افت شدیدی پیدا کند اما این نکته را باید در نظر گرفت که بالا بردن قیمت سهم آن هم در بازار منفی، هزینه ای به مراتب بیشتر از جبران زیان خریداران اوراق تبعی دارد. همچنین ممکن است برخی از دارندگان اوراق تبعی قبل از سررسید، سهم خود را فروخته باشند که در این صورت اوراق آن ها باطل می شود. بنابراین هزینه رشد قیمتی سهم به مراتب بیشتر از خرید سهام دارندگان اوراق تبعی به صورت نقدی یا سهمی خواهد بود.

اما این اوراق دارای شرایط مشخصی هستند که در صورت تمایل به خرید باید نسبت به آن ها آگاهی داشته باشید.

شرایط اوراق تبعی چیست؟

تنها شخصی که می تواند اقدام به انتشار و فروش اوراق تبعی نماید، سهامدار عمده یا شرکت مذکور است.
در صورت خریداری اوراق تبعی، امکان فروش این اوراق و همچنین سهام پایه تا زمان اعمال وجود ندارد و شما تا آن زمان باید به سهامداری خود ادامه دهید.
شما تنها می توانید اوراق خود را در تاریخ اعمال و به شرکت بفروشید و امکان فروش آن به اشخاص دیگر را ندارید.
اوراق فروش تنها به افرادی که سهام پایه را خریداری کرده اند تعلق می گیرد و در صورت خریداری نکردن سهام پایه، اوراق برای شما کاربردی نخواهد داشت.
شما تنها می توانید به میزان سهام پایه خود اقدام به خرید اوراق تبعی نمایید. در صورت خرید بیشتر اوراق، مسئولیت آن با خود شما بوده و ما به التفاوت اوراق برای شما کاربردی نخواهد داشت.
مبلغی که شما برای خریداری این اوراق می پردازید، به شما برگردانده نمی شود و در واقع هزینه ای است که شما برای بیمه سهام خود پرداخته اید.
در صورتی که در تاریخ اعمال، قیمت سهم از قیمت اعمال بیشتر باشد، شما می توانید اوراق تبعی خود را نادیده گرفته و سهم را به قیمت بالاتر در بازار به فروش رسانید.
در صورت استفاده نکردن از اوراق خود بعد از تاریخ اعمال، آن ها باطل شده و قابلیت استفاده مجدد ندارند.

نحوه خرید اوراق تبعی

تمام اوراق تبعی منتشر شده در بورس، دارای نماد معاملاتی هستند که در اطلاعیه آن ها درج می شود. شما می توانید با جستجوی نماد آن ها در کارگزاری های بورسی خود، مقدار اوراق مورد نظر خود را با توجه به قیمت در نظر گرفته شده برای هر ورق خریداری نمایید.

توجه داشته باشید که بیشتر از سقف مجاز اعلام شده توسط شرکت قادر به خرید نخواهید بود و همچنین این اوراق تنها به همراه سهام پایه ارزش خواهند داشت؛ بنابراین حتما باید سهام پایه شرکت منتشر کرده اوراق تبعی را خریداری کرده باشید. همچنین خرید تعداد بیشتر اوراق تبعی نسبت به تعداد سهام پایه موجود در پرتفوی شما فقط باعث هزینه اضافه برای شما شده و تعداد مازاد سوخت می گردد.

مزایا و معایب اوراق تبعی چیست؟

بررسی مزایا و معایب این اوراق، این امکان را به شما خواهد داد که با اطلاعات کامل تصمیم خود را بگیرد.

مزایای خرید اوراق تبعی چیست؟

کاهش ریسک سهامداران خرد باعث می شود که اعتماد سهامداران جلب شده و در نتیجه تقاضا برای خرید سهام پایه بیشتر شود.
سهامداران عمده با انتشار اوراق تبعی دیگر نیازی به خرید سهم بیشتر برای حمایت از سهام شرکت نیستند بلکه اوراق تبعی باعث جلب نظر سهامداران خرد شده و در نهایت از سهام آن ها نیز حمایت به عمل می آید.
عدم لزوم تعهد به قیمت اعمال این مزیت را دارد که اگر در تاریخ اعمال قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال بود سهامدار به راحتی به قیمت بالاتر سهام را عرضه کرده و از سود بالاتری بهره مند شود.

معایب خرید اوراق تبعی چیست؟

عدم وجود بازار ثانویه برای فروش سهام
وجود سقف خرید برای سهامداران حقیقی و حقوقی
عدم بازگشت هزینه صرف شده برای خرید اوراق
فروش این اوراق تنها در تاریخ اعمال

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا به صورت ساده اما کامل توضیح دهیم که اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی برای سهامداران و شرکت ها دارد. با توجه به تمام موارد گفته شده، به نظر می آید این اوراق می تواند راه مناسبی برای کمک به شرکت و خروج آن ها از بحران های بورسی باشد. هم چنین برای مشاهده این اوراق منتشر شده از سوی سازمان بورس می توانید از سایت سازمان استفاده کنید.

با این حال حتما قبل از اقدام به خرید این اوراق درباره شرکت و نحوه عملکرد مالی آن بررسی لازم را داشته باشید. هم چنین اگر سوال و چالش دیگری درباره این اوراق دارید، در ادامه آن را با ما در کانون بورس در میان بگذارید. هدیه ما به علاقمندان به معامله گری در بازار بورس ایران، بهترین پکیج آموزش بورس است. در این پکیج شما تجربه شرکت در یک کلاس حضوری را خواهید داشت و دقیقا همان سرفصل های دوره حضوری را مشاهده خواهید کرد. در انتهای این پکیج آموزشی نیز شما با بهترین استراتژی های معاملاتی در بازار بورس ایران آشنا خواهید شد و می توانید قدرت معاملاتی بالایی را برای خود رقم بزنید.